Risico's, onzekerheden en kansen | Voorjaarsnota 2023

Onzekerheden

Bij het opstellen van de ontwerpbegroting 2024 vragen onderstaande onderwerpen extra aandacht. Het gaat om onderwerpen waarvan nog geen cijfers bekend zijn om de hoogte en kans te bepalen. Deze onderwerpen nemen wij in deze voorjaarsnota op als onzekerheid.

Gemeentefonds
De verwachte ontwikkeling van het accres in de algemene uitkering is als positieve autonome ontwikkeling opgenomen in deze voorjaarsnota. Het accres is op basis van Centraal Economisch Plan 2023. De definitieve uitkering van het gemeentefonds is echter pas bekend bij de meicirculaire 2023. Deze uitkomst wordt meegenomen bij het opstellen van de ontwerpbegroting 2024. De in deze voorjaarsnota opgenomen stijging voor een periode van 3 jaar is 19,0 miljoen, in de huidige opstelling is rekening gehouden met € 7,5 miljoen. De kans daalt van 30% naar 20%, omdat de accres-ontwikkeling is gebaseerd op publicatie van het Centraal Plan Bureau.
Ook is er onzekerheid over de nieuwe financieringssystematiek vanuit het Rijk. Hoeveel geld individuele gemeenten uit het gemeentefonds krijgen, hangt af van de kenmerken en de belastingcapaciteit van de gemeenten. Momenteel wordt onderzocht hoe het gemeentefonds opnieuw kan worden verdeeld. De invoering van de nieuwe verdeling van het gemeentefonds staat gepland voor 2023.

Ontwerpbegroting 2024 Stroomopwaarts
Zoals opgenomen in de toelichting met betrekking tot deze financiële ontwikkelingen, zijn er op dit moment ten aanzien van de ontwerpbegroting 2024 de volgende onzekerheden:

Doorwerking hogere bijstandsuitkeringen (€ 5 miljoen) als gevolg van het hoger minimumloon per 1 januari 2023. De verwachting is dat wij hiervoor gecompenseerd gaan worden door het Rijk, echter is dit nog niet zeker.
De voorlopige verdeelsleutel 2024 voor de MSV-gemeenten is gebaseerd op definitieve verdeelsleutel 2022). We gaan nu uit van een nadelig financieel effect van € 300.000, maar de verdeelsleutel voor 2024 wordt nog herijkt.

Jeugd (Mevis)
De contractwaarde van Mevis wordt gebaseerd op de uitkomsten van het kalenderjaar 2022. Dit vraag nog een actualisatie, die in september 2023 staat gepland. Deze uitkomsten hebben een structurele impact en staan los van de prijs- en loonontwikkelingen die er zijn. Vooralsnog zijn er geen cijfers bekend om de hoogte en kans die zijn opgenomen over de risico’s aan te passen. In de risico-inventarisatie is een risico van € 2,1 miljoen met een kans van 40% opgenomen, dit heeft te maken met verwachtingen van het gebruik van jeugdhulpverlening (afspraken met Mevis over het ‘ventiel’).

Energielasten
Op basis van het nu geldende energiecontract is de verwachte prijsstijging circa € 2,3 miljoen per jaar. Deze stijging wordt bekostigd uit de stelpost loon- en prijscompensatie. Recent is bekend geworden dat de huidige leverancier per 1 januari 2024 stopt. Daardoor moeten wij op zoek naar een nieuwe energieleverancier. We zijn de verschillende mogelijkheden hiervoor aan het onderzoeken. De (financiële) gevolgen hiervan zijn op dit moment nog onzeker.

Investeringen
Er bestaat onzekerheid over de uitvoerbaarheid van de opgenomen investeringsplanning. Op dit moment loopt er een 213a onderzoek naar de doelmatigheid en doeltreffendheid van de huidige methodiek van planning en fasering van investeringen. Dit onderzoek verwachten wij uw raad voor het zomerreces aan te bieden. Bij de meerjarenbegroting 2024 – 2027 nemen wij het meerjaren investeringsplan ter vaststelling door uw raad op.

Daarnaast zijn bij het opstellen van het IHP de VAT- en onvoorziene kosten niet in alle gevallen meegenomen. Een aantal kredieten is op dit moment nog niet geactualiseerd naar het juiste prijspeil van de bouwkosten. Gezien de stijging van de bouwkosten (mede veroorzaakt door de stijging van de energieprijzen) is een verhoging van de kredieten noodzakelijk. Daarnaast is bij enkele bestaande kredieten van Sport nog geen rekening gehouden met VAT kosten, onvoorziene kosten en indexeringen. Omdat op dit moment gekeken wordt naar een uniforme aanpassing/actualisatie van de kredieten, zal een verhoging van de kredieten nog niet worden meegenomen in deze voortgangsrapportage. Voor 2024 en verder wordt dit eind 2023 verwerkt in de meerjarenbegroting 2024 – 2027.

Informatievoorziening
Informatie en data spelen een steeds belangrijkere rol in onze samenleving en dus ook bij de gemeente. Ons doel is om efficiënt en veilig met informatie en data om te gaan, we moeten immers voldoen aan wettelijke kaders, en ook om het zelf te kunnen gebruiken om effectief beleid te ontwikkelen en te monitoren. Dit noemen we datagedreven werken. Om dit doel te bereiken, moeten naast de ICT (de hardware en technische infrastructuur), ook alle applicaties en systemen die we daarop gebruiken, evenals alle data die we opslaan, beheren en gebruiken, voldoende op orde zijn. Dit vraagt vervolgens van de organisatie dat de teams en functies m.b.t. Informatiemanagement, Informatiebeheer, archivering en informatiebeveiliging/privacy verder op orde gebracht en doorontwikkeld worden. Hiermee zijn dus, naast de technische kant van ICT, ook veel organisatorische, personele en procesmatige aspecten gemoeid. Momenteel wordt geïnventariseerd wat daarvoor nodig is. Deze ontwikkeling is in deze voorjaarsnota opgenomen als onzekerheid, omdat we momenteel hard werken aan een volledig beeld, maar we het wel alvast willen aankondigen.

Risico's

In deze voorjaarsnota is de risico-inventarisatie (zie volgende pagina) die is opgemaakt ten behoeve van de jaarrekening 2022 als uitgangspunt gebruikt. De jaarstukken ontvangt uw raad begin juni 2023. In deze voorjaarsnota wordt wel stilgestaan bij de risico’s in de gepresenteerde financiële positie.

De activiteiten van de gemeente Vlaardingen gaan over een breed scala aan beleidsterreinen. Dit betekent dat onze gemeente blootgesteld is aan een groot aantal risico’s. In de aanpak van de risico- inventarisatie is bij het bepalen van de impact rekening gehouden met een structurele component. Voor structurele risico's is een factor van 3 gebruikt om aan te sluiten bij een gemiddelde transitieperiode van 3 jaar voor het implementeren van beleidswijzigingen.
De risico-inventarisatie zoals hierna weergegeven is door de organisatie zelf opgesteld, en is besproken en getoetst door een externe deskundige. Op basis van de externe analyse (risico-simulatie) betreffende de risico's moet een totale weerstandscapaciteit van € 27,5 miljoen worden aangehouden.
De benodigde weerstandscapaciteit daalt ten opzichte van de berekening voor de begroting 2023. Bij de begroting 2023 was de noodzakelijke weerstandscapaciteit € 37,6 miljoen. De daling komt vooral doordat er inmiddels meer duidelijkheid is over de gebiedsontwikkeling Rivierzone en het tijdig kunnen in spelen op de inflatie, waardoor dit niet meer als structureel risico is meegenomen.

inmiddels meer duidelijkheid is over de gebiedsontwikkeling Rivierzone en het tijdig in kunnen spelen op de inflatie, waardoor dit niet meer als structureel risico is meegenomen.

Risico-Inventarisatie

Onderwerp	Risico	Maatregel	Impact (most likely)	Kans op risico
			x € 1.000	(in % )
GEVOLGEN CALAMITEIT/RAMP	Als gevolg van calamiteiten / rampen, bestaat de kans dat kosten voor nazorg, tijdelijk onderdak, personele kosten e.d. voor rekening van de gemeente komen.	Rampenorganisatie, rampenplannen, coördinator rampenbestrijding, rampenoefeningen. Deelname aan de VRR, toezicht op bedrijven al dan niet via DCMR.	250	25%
VERBONDEN PARTIJEN (WAARONDER GR)	Afgeleide risico's van gemeenschappelijke regelingen, m.n. afwezigheid van reserves bij de GR'en. Bij overschrijden van de begroting van een GR zal de gemeente als deelnemer een financiele bijdrage moeten leveren.	Notitie werkwijze Verbonden Partijen. Regie op de verbonden partijen, aansluiting P&C cyclus. Controleverklaringen bij de jaarrekeningen én de accountantsverslagen die gericht zijn aan het algemeen bestuur van de verbonden partijen.	620	20%
AFTREDEN WETHOUDERS	Als gevolg van het tussentijds (moeten) aftreden van één of meerdere wethouders, bestaat de kans dat wachtgeld en kosten van sollicitatie - en loopbaanbegeleiding betaald moet worden.	Geen.	Discreet
FOUTEN INKOOPPROCEDURES	Als gevolg van (fouten in) de inkoopprocedures / aanbestedingstrajecten, bestaat de kans dat de gemeente aansprakelijk wordt gesteld en mogelijk de leverancier moet compenseren voor de misgelopen winst.	De gemeentelijke organisatie heeft een eigen inkoopafdeling, welke bestaat uit inkoopadviseurs, een contractadviseur en contractbeheerders. Daarnaast kent elke lijnafdeling Inkoop-ambassadeurs, die gedegen basiskennis hebben van Inkoop- en aanbestedingsprocedures.	210	10%
LOONSOM	Als gevolg van cao wijzigingen (loonsverhogingen) en stijging van werkgeverslasten bestaat het risico dat een overschrijding op de loonsom ontstaat.	De salarisbudgetten in de meerjarenbegroting aan de hand van de uitgangspunten in de meicirculaire gemeentefonds bijstellen.	180	20%
GEGARANDEERDE LENINGEN ZORGCENTRA	Als gevolg van het eventueel failliet van zorgcentra, bestaat de kans dat de gemeente rente en aflossingen moet betalen voor de gegarandeerde leningen aan deze zorgcentra.	Geen.	125	10%
CLAIMS EN NADEELCOMPENSATIE	Burgers en private partijen claimen meer en vaker bij de gemeente. Dit vraagt meer juridische inzet, zowel bij het aangaan van contracten en overeenkomsten, verzoeken tot nadeelcompensatie, maar ook bij schadegevallen, aansprakelijkstellingen en dergelijke.	Deskundigheid voor de afhandeling van verhaalschade. Verzekering voor de aansprakelijkstellingen, met eigen risico.	120	25%
INGEKOMEN SUBSIDIES	Als gevolg van onjuiste interpretatie van subsidievoorwaarden bestaat de kans dat niet aan de voorwaarden wordt voldaan en subsidiegelden lager of op nihil worden gesteld.	Op basis van een subsidie register is er inzicht op de ontvangen subsidies. Het proces wordt verder ingericht ter verbetering van de beheersing.	195	10%
INKOMENSVOORZIENING / MINIMAVOORZIENING (inkomsten)	De gemeente loopt een risico, alvorens in aanmerking te komen voor de "vangnetregeling" van het Rijk.	Stroomopwaarts voert beiden regelingen uit. Lopende de P&C cyclus wordt de ontwikkeling van inkomen en minima voorziening versus BUIG (inkomsten) gemonitord.	3.000	20%
JEUGDHULP (LOKAAL EN REGIONAAL)	Het beroep op specialistische jeugd hulp stijgt meer dan het gemiddelde gebruik van afgelopen jaren.	Investeren op het voorliggend veld en de vernieuwende aanpak. Aanbesteding inkoopmodel jeugd. Lopende de P&C cyclus wordt het gebruik gemonitord.	2.100	40%
WMO LOKAAL	Het beroep op WMO stijgt meer dan het gemiddelde gebruik van afgelopen jaren.	Lopende de P&C cyclus wordt het gebruik gemonitord. Op basis van signalen beoordelen welke wijziging mogelijk zijn.	1.500	20%
GARANTIESTELLING WONINGBOUW-CORPORATIES	De gemeente heeft voor een totaalbedrag van € 517,4 miljoen aan garanties verstrekt. Van dit bedrag wordt € 497,2 miljoen gegarandeerd door het Waarborgfonds Sociale Woningbouw. Pas als het garantievermogen van het WSW daalt tot onder de drempel van 0,25% van het garantievolume, dan treedt de achtervangpositie van het rijk en de gemeente in werking in de vorm van het verstrekken van renteloze leningen.	De achtervang of zekerheidsstructuur bestaat uit drie lagen: 1.Primaire zekerheid: de financiele middelen van de corporatie. 2.Secundaire zekerheid: de borgstellingsreserve van het WSW. 3.Tertiaire zekerheid: Rijk en gemeenten.	1.500	1%
VEILIG THUIS	Stijging van het aantal meldingen	Er wordt ten aanzien van alle zorgtarieven gewerkt volgende de AMvB. Getracht wordt met de nieuwe aanbesteding en de daaruit voortvloeiende transformatie de kosten per persoon omlaag te brengen door meer in te zetten op kwalitatief goede algemene voorzieningen.	30	50%
VERZEKERINGEN	Beperken grote risico's door het afsluiten van verschillende verzekeringen met een zo laag mogelijke premie.	De Uitgebreide gevaren verzekering (UGV) en de Aansprakelijkheids+-verzekering (AVG) zijn opnieuw aanbesteed. De eigen risico's zijn verhoogd om een zo laag mogelijke premie te krijgen. Mogelijk is hierdoor een hoger bedrag nodig voor schadeclaims.	250	10%
ACHTERSTALLIG ONDERHOUD	De laatste jaren wordt minder onderhoud gepleegd bij eventueel af te stoten panden. Hierdoor ontstaan veiligheidsrisico's. Daarnaast is er een opgave voor verduurzamen.	Actualiseren Meerjarenonderhoudsplan met Verduurzaming opgave voor de gemeentelijke panden. In de begroting is een post opgenomen van 0,3 miljoen.	5.600	25%
LEEGSTAND	Minder inkomsten uit huur door wegvallen commerciele huurders door faillissement / verhuizing. Toename leegstaande panden door terug levering panden vanuit de organisatie (scholen, sportfaciliteiten) Waardevermindering door leegstand.	Jaarlijks wordt de lijst af te stoten bezit vastgesteld met als doel de vastgoedportfeuille te beperken tot de kerntaak. Dit leidt tot minder leegstand en een betere inzet van het vastgoed.	100	70%
ASBESTSANERING	Wegens aanscherping van de wetgeving bij verkoop van een pand is een asbest-inventarisatie en een kostenraming nodig. Aanwezigheid van asbest leidt tot: a. lagere verkoopopbrengst; b. afzonderlijk scheiden van asbest bij sloop; c. asbestsanering toepassen bij het reguliere of planmatig onderhoud.	Bij elke verkoop of sloop wordt standaard een asbestinventarisatie uitgevoerd. Het risico van aanwezigheid van asbest dat niet bij de inventarisatie is geconstateerd wordt zoveel mogelijk overgedragen aan de koper.	150	50%
GRONDEXPLOITATIES: VERTRAGING PLANNEN	Als gevolg van planvertraging van grondexploitaties, bestaat de kans op nadelig effect op het financiële resultaat.	Continue toetsing grondopbrengsten en kosten (2x per jaar én na elke grondafname), openbare aanbestedingen, goede marketing en communicatie, tijdige onderzoeken e.d.	338	10%
GRONDEXPLOITATIES: DIVERSE SPECIFIEKE RISICO'S	Als gevolg van diverse factoren die bij grondexploitaties kunnen optreden bestaat de kans op effecten op het financiële resultaat.	Continue toetsing grondopbrengsten en kosten (2x per jaar én na elke grondafname), openbare aanbestedingen, goede marketing en communicatie, tijdige onderzoeken enzovoorts.	291	33%
INFLATIE	Stijging als gevolg van exogene ontwikkeling boven de lopende begrotingsbedragen.	Exogene ontwikkelingen volgen	2.500	20%
FACILITEREND GRONDBELEID	De afgesloten anterieurovereenkomsten dekken niet de gemaakte kosten	Inrichting projectadministratie op de anterieuren overeenkomsten.	850	40%
RENTE	Gevolgen van recessie	Bewaking lening portefeuille, monitoren rente ontwikkelingen.	1.650	30%
GEMEENTEFONDS	Onzekerheid over de inkomsten, en gevolg van trap op trap af principe en de compensatie van het Rijk voor jeugd	Monitoren ontwikkeling gemeentefonds. Tijdig signaleren van afwijkingen. Gezonde financiele positie om tijdelijke afwijkingen te kunnen opvangen.	7.500	30%
ARBEIDSMARKT	Krapte op de arbeidsmarkt waardoor hogere apparaatkosten en vertraging van projecten .	P monitor over de volledige capaciteit	500	30%
CYBERCRIME	Schade door cyberaanvallen	Inrichting informatiebeveiliging inhoud en proces	500	40%
TRANSFORMATIE	Ontwikkelen naar een nieuwe aanpak om (nadelige) ontwikkelingen voor te zijn	Investeren in vernieuwing, data gedreven sturing	3.300	30%
GEBIEDSONTWIKKELING RIVIERZONE	Voor het gebied Rivierzone zijn al de nodige stappen gezet. Eind 2022 is de gebiedsexploitatie voorgelegd aan de raad.	Eind 2022 is de gebiedsexploitatie voorgelegd aan de raad.	3.600	40%

Kansen

Externe financiering
Vlaardingen heeft ambities en uitdagingen. In het coalitieakkoord staat dat we op zoek gaan naar mogelijkheden om extra inkomsten te generen. Daarbij richten we onze blik naar buiten toe: we kijken naar de kansen die er regionaal, landelijk en Europees zijn. Het realiseren van ambities gaat gepaard met de nodige uitdagingen. Om deze ambities te realiseren, de uitdagingen te lijf te gaan en Vlaardingen toekomstbestendig te maken én te houden, is externe financiering noodzakelijk. Op dit moment is het verwerven én het beheersen van externe financiering nog niet voldoende ingebed.

Door meer vanuit de kracht en ideeën van Vlaardingen en 'van binnen naar buiten' te werken, kan Vlaardingen externe financiering aantrekken op een meer structurele basis. Het meer structureel binnenhalen en beheersen van externe financiering biedt meer zekerheid, meer perspectief en daarmee meer kansen voor Vlaardingen. Om dit te realiseren is het van groot belang dat het ingericht zijn op externe financiering tot in de vezels van de gemeentelijke organisatie is doorgedrongen. Dat vraagt, met andere woorden, om een betere inbedding van externe financiering in de gemeentelijke organisatie, zodat kansen structureel beter gezien én benut worden. Aandacht voor de beheersmatige kant van subsidies is noodzakelijk.

Om voornoemde vorm te gaan geven is het opzetten van een subsidieservicepunt een belangrijke voorwaarde.