Sociaal Domein

Inleiding
Halverwege 2024 trad het nieuwe kabinet aan. De gevolgen voor gemeenten zijn veelal nog onduidelijk. Veel plannen uit het programma-akkoord moeten immers nog nader worden uitgewerkt. Het is echter wel waarschijnlijk dat de plannen van de nieuwe coalitie ook doorwerken in het sociaal domein.

De financiële positie van de gemeente maakt dat we ook binnen het sociaal domein keuzes moeten maken voor 2025. Ons ondersteuningsaanbod en onze dienstverlening blijven overal minimaal op het niveau van 2024, maar sommige verdere investeringen moeten we helaas uitstellen. Net als in voorgaande jaren blijft bestaanszekerheid van onze inwoners ook in 2025 een van onze speerpunten. Dit thema komt dan ook terug in zowel Zorgzaam Vlaardingen als in de Transformatie sociaal domein.

Transformatie sociaal domein
De transformatie van het sociaal domein is een van de belangrijkste opgaven de komende jaren. In de visie transformatie sociaal domein Samen veranderen die de gemeenteraad in juni 2024 vaststelde zijn de leidende principes voor de transformatie opgenomen. Dit zijn:

1. We willen meer inzetten op preventie en lichte, laagdrempelige ondersteuning
2. We investeren in vroegsignalering
3. We zetten in op normalisering
4. De mens staat centraal
5. De effectiviteit en efficiëntie van de inzet in het sociaal domein worden verbeterd
6. De toegankelijkheid van de voorzieningen op het gebied van preventie, welzijn en zorg verbetert
7. We investeren in versterking van de samenkracht in Vlaardingen
8. We werken nauw samen met onze partners en vergroten de betrokkenheid van inwoners en ervaringsdeskundigen.

Door meer in te zetten op preventie, vraaggericht welzijnsaanbod, vroegtijdige signalering van belemmeringen of problematiek en het bieden van lichte ondersteuning willen we het beroep op (zwaardere) ondersteuning en zorg zoveel mogelijk voorkomen. Voor inwoners die ondersteuning of zorg nodig hebben willen we borgen dat deze van goede kwaliteit, passend en tijdig beschikbaar is.

De beweging die we met de transformatie willen maken kunnen we niet alleen realiseren. We willen graag samen met inwoners en partners investeren in een aanpak die bevordert dat inwoners goed voor zichzelf en elkaar kunnen zorgen, naar elkaar omkijken, zich kunnen ontplooien en (naar vermogen) mee kunnen doen in de samenleving. We gaan o.m. experimenteren met vernieuwende aanpakken en zetten daarbij in op:

• versterking van de sociale basis in buurten en wijken
• bestaanszekerheid en armoede
• psychische en sociale problematiek
• dubbele vergrijzing

Dit alles met als doel een (kwalitatief goed en betaalbaar) toekomstbestendig aanbod binnen het sociaal domein te realiseren.

Het programma transformatie sociaal domein heeft een meerjarig karakter. Op basis van de visie Samen veranderen worden samen met onze partners tweejaarlijkse transformatieagenda's opgesteld waarin concreet wordt opgenomen waar aan gewerkt wordt. De eerste agenda is eind 2024 vastgesteld.  

Vanuit het programma wordt ook de sturing op de resultaten van de inzet binnen het sociaal domein versterkt. We gaan meer data- en informatiegedreven werken en bouwen een monitor om de resultaten van de inspanningen te kunnen volgen en bij te kunnen sturen.

MVS Jeugdmodel

Na de opstartfase van het MVS Jeugdmodel en het vormgeven van de transformatieagenda in 2024, wordt in 2025 gewerkt aan de uitvoering van de transformatieagenda. De landelijke ontwikkelingen rond de ‘Hervormingsagenda Jeugd’, het ‘Toekomstscenario kind- en gezinsbescherming’ en het ‘Besluit verbetering beschikbaarheid jeugdzorg’ blijven invloed houden op de verdere ontwikkeling van het MVS Jeugdmodel.

Van zorg naar welzijn
Zowel binnen de transformatie sociaal domein als in de woonzorgvisies is de ambitie 'van zorg naar welzijn' opgenomen, mede met het oog op de dubbele vergrijzing binnen onze gemeente en de extramuralisering van de zorg. Dit is ook een van de ambities uit het Integraal Zorgakkoord, dat in de regio wordt uitgewerkt via een Regionaal Integraal Gezondheidsakkoord (RIGA). Vanuit het principe van Positieve Gezondheid wordt steeds meer gekeken naar wat mensen nog wél kunnen, om hen juist daarop te versterken. Door de druk op de arbeidsmarkt in onder meer de zorg worden inwoners steeds meer geacht voor zichzelf en elkaar te zorgen. In combinatie met de dubbele vergrijzing in Vlaardingen voorzien we een toenemende druk op mantelzorgers en vrijwilligers. 

We willen meer collectief, laagdrempelig (welzijns-)aanbod creëren waarmee het beroep op zorg afneemt.

Gezondheid
In 2025 geven we uitvoering aan de in 2024 vastgestelde gezondheidsnota Vitaal Vlaardingen. De interventies uit deze nota hangen nauw samen met onze interventies uit andere beleidskaders, zoals het Gezond en Actief Leven Akkoord, onze aanpak voor Jongeren op Gezond Gewicht en het Integraal Zorgakkoord.

Maatschappelijk voorzieningenbeleid
In 2025 stellen we een maatschappelijk voorzieningenbeleid vast. Dit beleid biedt kaders op het gebied van het sociaal domein bij fysieke ontwikkelingen als woningbouw of gebiedsontwikkeling. Denk hierbij aan bijvoorbeeld het gewenste aantal huisartsen, buurthuizen of mogelijkheden voor sport, spel en bewegen voor bepaalde groepen inwoners. Met dergelijke kaders als input dragen we bij aan de leefbaarheid en bestendigheid van nieuwe gebiedsontwikkelingen.

Huisvesting Stroomopwaarts
De huidige huisvesting van Stroomopwaarts biedt niet langer de optimale ondersteuning voor het belangrijke werk dat zij verrichten. De betrokken partijen zijn in gesprek om te verkennen of renovatie of nieuwbouw de beste oplossing is. Hierbij staan duurzaamheid, toegankelijkheid en functionaliteit centraal. In 2025 verwachten we een concreet voorstel aan de gemeenteraad voor te kunnen leggen voor besluitvorming over de uitvoering en financiering, met als doel een toekomstbestendig sociaal werk-leerbedrijf. 

Stadsprogramma's
Vanuit het Sociaal Domein plegen we ook inzet op de stadsprogramma's Zorgzaam Vlaardingen en Nieuwe Westwijk. Deze inzet komt verderop in deze begroting terug, bij het hoofdstuk over de stadsprogramma's. In dit hoofdstuk beperken we ons dus tot de 'reguliere' gemeentelijke inzet op het sociaal domein.

Doordecentralisatie beschermd wonen
Vlaardingen is centrumgemeente voor beschermd wonen. Dat houdt in dat Vlaardingen verantwoordelijk is voor beschermd wonen voor cliënten uit Maassluis, Vlaardingen en Schiedam. Het Rijk is al een aantal jaar voornemens om de taak beschermd wonen met de bijbehorende middelen door te decentraliseren naar alle afzonderlijke gemeenten. Dit betekent dat Schiedam en Maassluis zelf verantwoordelijk zouden worden voor beschermd wonen voor hun eigen inwoners.  Het wetsvoorstel hiervoor is echter al een aantal keer uitgesteld. In maart 2024 maakte het Rijk bekend gemaakt dat ook de voorgenomen ingangsdatum van 1 januari 2025 niet haalbaar bleek. De nieuwe planning is dat deze doordecentralisatie start per 1 januari 2026. Hiervoor moet het wetsvoorstel nog wel worden vastgesteld. In aanloop naar deze doordecentralisatie zijn we in MVS-verband al bezig met de voorbereidingen hierop.

Wijkteams 0-100 – Toekomstscenario kind- en gezinsbescherming 
Het Toekomstscenario kind- en gezinsbescherming is een gezamenlijk programma van de ministeries J&V en VWS en de VNG. De jeugdbescherming moet effectiever en slimmer worden georganiseerd. In het Toekomstscenario voor kind- en gezinsbescherming worden verschillende ontwikkelingen verwacht. Dit omvat strengere wetgeving en beleid gericht op de rechtsbescherming van ouders en jeugdigen, evenals preventieve maatregelen en vroegtijdige interventie om risico's te verminderen. We willen lering trekken uit landelijke proeftuinen, waar gezinnen steeds één aanspreekpunt hebben. In het toekomstscenario wordt gesproken over de inrichting van lokale teams. Samen met Mevis kijken we hoe we de inrichting van deze lokale teams kunnen inbedden in de huidige opzet van de wijkteams. 

Hervormingsagenda Jeugd
De Hervormingsagenda Jeugd bevat een aantal maatregelen waarmee het Rijk en de VNG de jeugdhulp kwalitatief goed en betaalbaar willen houden. Deze maatregelen betreffen onder meer het verminderen van papierwerk en administratie, zodat medewerkers meer hulp kunnen verlenen, het gebruiken van meer collectieve voorzieningen, het versterken van de wijkteams en een betere samenwerking met huisartsen en onderwijs. Ook het voorkomen en terugdringen van het aantal dwangmaatregelen is onderdeel van de Hervormingsagenda. Met het MVS Jeugdmodel en de inkoop van alle jeugdhulp bij Mevis, inclusief de jeugd- & gezinsteams en de jeugdprofessionals op school en bij de huisarts, voeren de MVS-gemeenten een flink deel van de maatregelen al uit.

De agenda beoogt ook een aanpassing van de Jeugdwet, waarin de reikwijdte van de jeugdhulp wordt vastgelegd. Deze aanpassing moet zorgen voor minder druk op de jeugdhulp. Ook beoogt de agenda een afbakening van de lokaal en regionaal geboden zorg. Volgens de afspraken in de Hervormingsagenda zijn gemeenten verplicht bepaalde specialistische zorg regionaal in te kopen, hiervoor is het Wetsvoorstel verbetering beschikbaarheid jeugdzorg op 25 april 2024 bij de Tweede Kamer ingediend. De extra middelen verbonden aan de Hervormingsagenda worden afgebouwd. Met het principeakkoord is afgesproken dat deze afbouw niet in 2024 en 2025 plaatsvindt maar met ingang van 2026 start.

Vlaardingen is als deelnemer in de GRJR nauw betrokken deze ontwikkelingen en we voeren samen met de andere deelnemende gemeenten een actieve lobby.

Participatiewet in Balans 
De Participatiewet wordt, zoals nu bekend is, in 2025 uitgebreid met het maatregelpakket uit de Participatiewet in Balans. Het uitgangspunt van deze wetswijziging is om, in plaats van tegenover, meer naast mensen te gaan staan en bovendien meer uit te gaan van de mens dan van het systeem. Wijzigingen die worden verwacht zijn onder andere de invoering van een giftenbeleid, ruimere inkomstenvrijlating en de invoering van een bufferbudget om inkomsten eenvoudiger te kunnen verrekenen. Vooruitlopend op deze wijziging is ons giftenbeleid al aangepast.

Spreidingswet
In 2024 is de Spreidingswet in werking getreden. Deze wet bepaalt voor elke gemeente in Nederland het aantal plaatsen dat deze gemeente moet bieden voor de opvang van asielzoekers. Het nieuwe kabinet is voornemens om de Spreidingswet in te trekken. Er is nog niet bekend of hier een andere regeling voor in de plek komt en zo ja, wat de gevolgen van deze regeling voor Vlaardingen zouden zijn. Zo lang deze nieuwe regeling er nog niet is, blijft Vlaardingen de huidige Spreidingswet uitvoeren.

Gemeentelijke begroting vanaf 2027
Twee grote landelijke financieringsstromen, het GALA (Gezond en Actief Leven Akkoord) en het IZA (Integraal Zorg Akkoord), lopen per 2027 af (op onderdelen al per 2026). Er is nog niet bekend of het Rijk hier nieuwe landelijke budgetten beschikbaar voor gaat stellen. Hier moeten we rekening mee houden. De acties die uit deze akkoorden en financiële stromen voortvloeien, kunnen echter niet zomaar worden gestopt, hier zitten soms meerjarige verplichtingen aan vast in het kader van de rechtmatige afbouw van subsidies.

Financiële ontwikkelingen 
Binnen dit programma hebben onderstaande financiële ontwikkelingen plaatsgevonden:

Toelichting financiële ontwikkelingen

MVS-team Jeugd
Het MVS-team wordt primair ingericht om uitvoering te geven aan de inhoudelijke ontwikkeling en sturing op het brede MVS Jeugdmodel om daarmee de transformatiebeweging mogelijk te maken. De samenwerking tussen de MVS-gemeenten volgens het koersdocument MVS Jeugdmodel is geformaliseerd in een samenwerkingsovereenkomst MVS-team Jeugd, dat per 1 januari 2024 door de drie colleges aangegaan is. 

Subsidie Argosmobiel
In 2022 stelde de gemeenteraad het Plan van Aanpak Doelgroepenvervoer vast. Een onderdeel van dit plan is om de kosten voor geïndiceerd vervoer te besparen door de inzet van vrijwilligersvervoer en (begeleid) openbaar vervoer. Het vrijwilligersvervoer via de Argos Mobiel maakt onderdeel uit van deze aanpak. 

Woonzorgcoördinator
Wij hebben voor ouderen en aandachtsgroepen twee Woonzorgvisies opgesteld, inclusief onderliggende uitvoeringsprogramma's. Deze uitvoeringsprogramma's bevatten diverse activiteiten en interventies waarmee wij een beweging willen maken naar langer (zelfstandig) thuis blijven wonen. Hierbij werken wij veel samen met onze welzijnspartners in de stad. Een woonzorgcoördinator houdt de regie op al deze activiteiten en interventies en zorgt ervoor dat we zo veel als mogelijk bewegen richting preventie en inzet aan de voorkant.

Formatie nieuwe taken sociaal domein
De afgelopen jaren zijn er diverse nieuwe taken op het sociaal domein af gekomen, deels vanuit het Rijk en deels door bestuurlijke ambities en prioriteiten. De bestaande (beleids)capaciteit is onvoldoende om al deze taken adequaat uit te kunnen voeren. Daarom is er aanvullende formatie nodig. Zonder deze formatie kunnen de ambities niet worden gerealiseerd en ontstaan er mogelijk risico’s op andere vlakken.  Voorbeelden van deze nieuwe taken zijn:

Coördinatie Westwijk: Deze rol bevordert de samenwerking tussen het programmabureau Nieuwe Westwijk en de gemeente en behoudt slagkracht door een vlotte afstemming.
Gezondheidsbeleid : Hier ligt de focus op preventie van middelengebruik en op mentale gezondheid.  In het coalitieakkoord heeft de gemeenteraad opgenomen dat we in Vlaardingen willen starten met een pilot op basis van het IJslands preventiemodel. Het  vraagt ambtelijke capaciteit om een dergelijke pilot uit te werken en op te starten. Daar waar mogelijk maken we hierbij gebruik van de inzichten uit de aanpak Opgroeien in een Kansrijke Omgeving.
Maatschappelijke voorzieningenbeleid: Het sociaal domein en het fysieke domein gaan steeds integraler samenwerken. Het is daarom belangrijk dat het sociaal domein een generalist in het team heeft die deze verbinding tussen sociaal en fysiek domein kan maken en waarborgen. Onderdeel van deze rol is advisering voor de omgevingsvisie en daaropvolgende gebiedsplannen, advisering op de vele (gebieds)ontwikkelingen in de stad, een rol aan de sociale en fysieke intaketafel en het opstellen en uitvoeren van een maatschappelijk voorzieningenbeleid.

Vrijwilligerswerk
Op het budget vrijwilligerswerk is sprake van een structurele onderschrijding. Dit leidt tot een vrijval van € 75.000,- jaarlijks.

Reserve centrummiddelen beschermd wonen, maatschappelijke opvang en vrouwenopvang
Gemeenteraad en college doorliepen in 2023 een proces om in MVS-verband te komen tot de Regiovisie beschermd wonen, maatschappelijke opvang en vrouwenopvang. Onderliggend aan deze Regiovisie is in 2024 een Uitvoeringsprogramma opgesteld. In dit Uitvoeringsprogramma beschrijven we hoe we onze beschikbare middelen in gaan zetten voor de doelgroep. Deze middelen bestaan deels ook uit een lokale reserve voor beschermd wonen, maatschappelijke opvang en vrouwenopvang. Van deze lokale reserve laten we in 2025 eenmalig € 1.000,000,- vrijvallen. Het overige deel zetten we in voor lokale projecten en pilots voor deze drie doelgroepen.

Amendement Vrij reizen AOW-gerechtigden
Bij de behandeling van de meerjarenbegroting 2024-2027 besloot de gemeenteraad bij amendement om vrij reizen toegankelijk te maken voor AOW-gerechtigden met een inkomen tot 110% van de toepasselijke bijstandsnorm.  Dit amendement was een initiatief van de fracties AOV, VV2000/Leefbaar Vlaardingen, PvdA, SP, CDA en GroenLinks. Ter financiering hiervan stelde de raad vanaf 2024 structureel € 157.000,- per jaar beschikbaar. Uit gesprekken met de RET en op basis van hun inschatting en ervaringen bij andere gemeenten verwachten we in het eerste jaar 850 gebruikers van deze regeling. Bij dit aantal is het door de raad beschikbaar gestelde budget ontoereikend. Voor uitvoering van het amendement is structureel € 33.000,- extra nodig.

Beheersmaatregelen WMO
Met Maassluis en Schiedam zoeken we naar mogelijkheden om te besparen op de WMO. We verwachten dat we daar € 200.000 op kunnen besparen.

Huisvesting Stroomopwaarts
Momenteel onderzoeken we in MVS-verband hoe we Stroomopwaarts in de toekomst willen huisvesten. Doordat dit onderzoek nog niet heeft geleid tot een definitief voorstel, worden de bijbehorende investeringen uitgesteld. Dit leidt tot een vrijval van € 500.000,- jaarlijks in 2026 en 2027.

Motie onderzoek vaccinatiegraad 
De gemeenteraad nam bij de Voorjaarsnota de motie Aanpak lage vaccinatiegraad 0-18 jarigen aan. In deze motie (ingediend door de fracties VVD, D66, VV2000/Leefbaar Vlaardingen en SP) roept de raad het college op om op diverse manieren in te zetten op het verhogen van de vaccinatiegraad onder inwoners van 0 tot 18 jaar oud. Deze motie heeft vooralsnog geen financiële consequenties. Mochten er in de toekomst aanvullende middelen nodig zijn, dan verzoekt de raad het college in de motie om dit middels een raadsvoorstel voor te leggen.

Reserve Centrumtaken (Sociaal Domein)
De gemeente Vlaardingen ontvangt als centrumgemeente middelen voor de taken Beschermd wonen, Maatschappelijke opvang en vrouwenopvang. Overschotten worden gereserveerd en deze middelen worden jaarlijks in overleg met de regiogemeenten ingezet.

De komende jaren zijn er in dit programma geen investeringen gepland.