Sociaal Domein

Inleiding
Halverwege 2023 lijken we ten opzichte van deze tijd vorig jaar in iets rustiger vaarwater terecht te zijn gekomen. We hebben de coronapandemie inmiddels zo goed als achter ons gelaten, al blijven de gevolgen in de samenleving naar verwachting ook in 2024 nog wel merkbaar. En ook de energiearmoede, een heel acuut probleem in 2023, lijkt te zijn gestabiliseerd als gevolg van de gedaalde energieprijzen. Maar het is natuurlijk onzeker wat er op dit vlak gaat gebeuren in 2024, mede door het onduidelijke verloop van de oorlog in Oekraïne. Wel blijft de opgelopen inflatie ook in 2024 naar verwachting druk zetten op de bestaanszekerheid van onze inwoners. Dit onderstreept het belang van onze aanpak op het gebied van armoede en schulden voor al onze inwoners die hiermee te maken hebben, maar ook van onze meer gebiedsgerichte inzet in de Westwijk.

Transformatie sociaal domein
De transformatie van het sociaal domein is een van de belangrijkste opgaven de komende jaren. In de door de gemeenteraad vastgestelde startnotitie Transformatie Sociaal Domein staan de volgende acht uitgangspunten voor deze transformatie:

1. We willen meer inzetten op preventie en lichte, laagdrempelige ondersteuning
2. We investeren in vroegsignalering
3. We zetten in op normalisering
4. De mens staat centraal
5. De effectiviteit en efficiëntie van de inzet in het sociaal domein worden verbeterd
6. De toegankelijkheid van de voorzieningen op het gebied van preventie, welzijn en zorg verbetert
7. We investeren in versterking van de samenkracht in Vlaardingen
8. We werken nauw samen met onze partners en vergroten de betrokkenheid van inwoners en ervaringsdeskundigen.

Bij de aanpak betrekken we  onze samenwerkingspartners nauw, door met hen in gesprek te blijven en onze koers te toetsen. Alleen door samen te werken kunnen we de diverse complexe uitdagingen binnen het sociaal domein aangaan. 

Langdurige Opvang Oekraïense vluchtelingen
Halverwege 2023 is ook het moment waarop zo'n 1.000 Oekraïense vluchtelingen tijdelijk hun intrek hebben genomen in de langdurige opvang in de wijk Mrija. Zij verblijven hier tot uiterlijk medio 2026. Voor deze nieuwe inwoners zijn we als gemeente verantwoordelijk voor ondersteuning, denk hierbij aan begeleiding naar betaald werk of zolang dat niet lukt het verstrekken van leefgeld en voor zorg.

MVS Jeugdmodel
Een stap richting betere en snellere hulp voor onze jongeren is gezet met de keuze voor Mevis als nieuwe partner voor jeugdhulp. Dit consortium is op 1 januari 2023 gestart en is verantwoordelijk voor alle jeugdhulp en ondersteuning aan jeugdigen in de MVS-gemeenten. Met de taakgerichte inkoop bij één consortium verwachten wij de kwaliteit van de hulpverlening aan jeugdigen en gezinnen te kunnen verbeteren. Eén partij is verantwoordelijk voor alle hulp en de transformatie van deze hulp naar zorg die aansluit op de omgeving van de jeugdige en het gezin en dichtbij geboden kan worden, zoals op school en in de huisartsenpraktijk.   Voor professionals in de jeugdhulp en de jeugd- & gezinsteams van de wijkteams betekent de verandering dat ze makkelijker met elkaar kunnen afstemmen, meer maatwerk kunnen bieden, minder papierwerk hebben én dat er ruimte ontstaat om  te vernieuwen. Tegelijkertijd vraagt het ook van de MVS-gemeenten een andere manier van werken. De drie gemeenten moeten veel meer gezamenlijk en op een eenduidige manier sturing gaan geven op de ingezette koers. Het MVS-team wordt primair ingericht om uitvoering te geven aan de inhoudelijke ontwikkeling en sturing op het brede MVS Jeugdmodel om daarmee de transformatiebeweging mogelijk te maken. In 2024 stellen wij de inzet van het MVS-team en de daaruit volgende kosten nader vast. 

Stadsprogramma's
Vanuit het Sociaal Domein plegen we ook inzet op de stadsprogramma's Zorgzaam Vlaardingen en Nieuwe Westwijk. Deze inzet komt verderop in deze begroting terug, bij het hoofdstuk over de stadsprogramma's. In dit hoofdstuk beperken we ons dus tot de 'reguliere' gemeentelijke inzet op het sociaal domein.

Doordecentralisatie beschermd wonen
Vlaardingen is centrumgemeente voor beschermd wonen. Dat houdt in dat Vlaardingen verantwoordelijk is voor beschermd wonen voor cliënten uit Maassluis, Vlaardingen en Schiedam. Het Rijk is al een aantal jaar voornemens om de taak beschermd wonen met de bijbehorende middelen door te decentraliseren naar alle afzonderlijke gemeenten. Dit houdt in dat Schiedam en Maassluis zelf verantwoordelijk zouden worden voor beschermd wonen voor hun eigen inwoners.  Het wetsvoorstel hiervoor is echter al een aantal keer uitgesteld. In mei 2023 maakte het Rijk bekend gemaakt dat ook de voorgenomen ingangsdatum van 1 januari 2024 niet haalbaar bleek. De nieuwe planning is dat deze doordecentralisatie start per 1 januari 2025. Hiervoor moet het wetsvoorstel nog wel worden vastgesteld. De MVS-gemeenten zijn vooruitlopend hierop al begonnen met het opstellen van een gezamenlijke Regiovisie voor beschermd wonen, maatschappelijke opvang en vrouwenopvang. In deze Regiovisie bepalen de gemeenten onder andere hoe zij de financiering van nieuwe cliënten willen verdelen.

Ook gaat voor onze regio, zoals in veel regio’s in Nederland, op dat er ieder jaar een financieel tekort is op maatschappelijke opvang en een overschot op beschermd wonen. We gaan daarom een deel van het overschot op beschermd wonen inzetten voor de transformatie van de maatschappelijk opvang en van beschermd wonen. Daarmee willen we de kanteling mogelijk maken van begeleiding in dure zorglocaties naar goedkopere begeleiding thuis. Dit is ook in lijn met de bewegingen van beschermd thuis en housing first. 

Omgevingswet
De inwerkingtreding van de Omgevingswet per 1 januari 2024 heeft ook gevolgen voor het sociaal domein. Gezondheid is namelijk één van de onderwerpen die afgewogen moeten worden bij het inrichten van de openbare ruimte. Daarvoor is een geconcretiseerde visie op gezondheid nodig, om een dergelijke afweging te kunnen maken.  Deze visie wordt naar verwachting eind 2023 behandeld in de gemeenteraad. Daarnaast kan een goed ingerichte omgeving bijdragen aan het behalen van de doelstellingen van het sociaal domein. Denk hierbij bijvoorbeeld aan de wens om langer zelfstandig thuis te kunnen blijven wonen, aan mobiliteitsvraagstukken en het voorzieningenniveau. Of de fricties die kunnen ontstaan in de wensen voor het stimuleren van een gezonde leefstijl en de vestiging van horeca, beweegmogelijkheden in de buitenlucht en de woonopgave.

Wijkteams 0-100 – Toekomstscenario kind- en gezinsbescherming
Het Toekomstscenario kind- en gezinsbescherming is een gezamenlijk programma van de ministeries J&V en VWS en de VNG. De jeugdbescherming moet effectiever en slimmer worden georganiseerd. In het Toekomstscenario voor kind- en gezinsbescherming worden verschillende ontwikkelingen verwacht. Dit omvat strengere wetgeving en beleid gericht op de rechtsbescherming van ouders en jeugdigen, evenals preventieve maatregelen en vroegtijdige interventie om risico's te verminderen. Eind 2023 ontvangen wij een rapport over het effect van het Toekomstscenario op de wijkteams. 

Hervormingsagenda Jeugd
De Hervormingsagenda Jeugd bevat een aantal maatregelen waarmee het Rijk en de VNG de jeugdhulp kwalitatief goed en betaalbaar willen houden. De maatregelen betreffen onder meer het verminderen van papierwerk en administratie, zodat medewerkers meer hulp kunnen verlenen, het gebruiken van meer collectieve voorzieningen, het versterken van de wijkteams en een betere samenwerking met huisartsen en onderwijs. Ook het voorkomen en terugdringen van het aantal dwangmaatregelen is onderdeel van de Hervormingsagenda. De agenda beoogt verder een aanpassing van de Jeugdwet, waarin de reikwijdte van de jeugdhulp wordt vastgelegd. Deze aanpassing moet zorgen voor minder druk op de jeugdhulp. Ook beoogt de agenda een afbakening van de lokaal en regionaal geboden zorg. Volgens de afspraken in de Hervormingsagenda zijn gemeenten verplicht bepaalde specialistische zorg regionaal in te kopen.  Het is nog niet bekend welke zorg dit betreft.  De extra middelen verbonden aan de Hervormingsagenda worden afgebouwd. Met het principeakkoord is afgesproken dat deze afbouw niet in 2024 en 2025 plaatsvindt maar met ingang van 2026 start.

Participatiewet in Balans
De Participatiewet wordt in 2024 aangepast door het maatregelpakket Participatiewet in Balans. Uitgangspunt van deze wetswijziging is om, in plaats van tegenover, meer naast mensen te gaan staan en bovendien meer uit te gaan van de mens dan van het systeem. Wijzigingen die worden verwacht zijn onder andere de invoering van een giftenbeleid, ruimere inkomstenvrijlating en de invoering van een bufferbudget om inkomsten eenvoudiger te kunnen verrekenen. Vooruitlopend op deze wijziging hebben wij ons giftenbeleid al aangepast.

Een thuis voor iedereen
Het kabinet heeft het beleid voor de volkshuisvesting flink geïntensiveerd. In 2022 is daarom de Nationale Woon- en bouwagenda opgezet. Deze is bedoeld om de wooncrisis in Nederland het hoofd te bieden. Binnen deze agenda valt het programma ‘Een thuis voor iedereen’, gericht op:
•    Voldoende betaalbare woningen voor de aandachtsgroepen;
•    Met een evenwichtige verdeling over de regio’s;
•    En met daarbij de juiste zorg, ondersteuning en/of begeleiding.

Als verplicht onderdeel van dit programma stellen wij in 2024 een brede woonzorgvisie op. Dit is een verbreding van de al in 2023 vastgestelde woonzorgvisie voor ouderen.

Van zorg naar welzijn
We zien vanuit de woonzorgvisies dat er ook een verschuiving moet plaatsvinden van zorg naar welzijn. Dit raakt ook aan de beweging vanuit het Integraal Zorgakkoord, dat in de regio wordt uitgewerkt via een Regionaal Integraal Gezondheidsakkoord (RIGA). Vanuit Positieve Gezondheid wordt steeds meer gekeken naar wat mensen nog wél kunnen, om hen juist daarop te versterken. Zorgpersoneel moet zich steeds meer richten op echte zorgtaken en de rol van welzijn wordt steviger. Deze ontwikkeling betekent ook dat we een toename voorzien van druk op mantelzorgers en vrijwilligers.

Gemeentelijke begroting vanaf 2026
Vanaf 2026 dreigen grote begrotingstekorten bij Nederlandse gemeenten. Oorzaak is de aflooptijd van grote landelijke financieringsstromen, zoals het GALA (Gezond en Actief Leven Akkoord) en het IZA (Integraal Zorg Akkoord), zonder dat hier nieuwe landelijke budgetten voor vrijkomen. De acties die uit deze akkoorden en financiële stromen voortvloeien, kunnen niet zomaar worden gestopt.  Op dit moment is nog niet duidelijk wat het Rijk hiermee gaat doen.

Brede SPUK
In 2023 ging de Regeling specifieke uitkering sport en bewegen, gezondheidsbevordering, cultuurparticipatie en de sociale basis 2023-2026 in. Deze regeling vervangt bestaande regelingen en budgetten op het gebied van sport, gezondheid, cultuur en het versterken van de sociale basis.  Wij hebben voor alle (sub)thema's het maximaal beschikbare budget aangevraagd. Deels om bestaande activiteiten te kunnen blijven financieren, deels om ook op andere onderwerpen (nieuwe) inzet te kunnen plegen.

Financiële ontwikkelingen na vaststelling van de voorjaarsnota 2023
Binnen dit programma hebben onderstaande financiële ontwikkelingen plaatsgevonden na vaststelling van de voorjaarsnota:

De komende jaren zijn er in dit programma geen investeringen gepland.