Sociaal Domein

Inleiding
Halverwege 2025 viel het kabinet. Naar verwachting treedt er pas in 2026 een nieuw kabinet aan. Wat de plannen van de nieuwe coalitie voor het sociaal domein zijn, is dus nog niet bekend. Er liggen echter nog diverse onderwerpen waarbij wij afhankelijk zijn van het Rijk voor wetgeving en/of financiering. Voorbeelden hiervan zijn de jeugdzorg, de doordecentralisatie van beschermd wonen en het Gezond en Actief Leven Akkoord.

We blijven van het Rijk minder financiering krijgen dan dat we nodig hebben voor de uitvoering van onze (wettelijke) taken binnen het sociaal domein. Dat maakt dat we ook voor 2026 kritisch moeten kijken naar ons ondersteuningsaanbod. We kunnen helaas niet op elk punt en voor elke doelgroep de investering doen die we graag zouden willen. We streven er echter wel naar dat ons aanbod niet minder wordt dan in 2025.

Transformatie sociaal domein
De transformatie van het sociaal domein is een van de belangrijkste opgaven de komende jaren. In de visie transformatie sociaal domein Samen veranderen die de gemeenteraad in juni 2024 vaststelde zijn de leidende principes voor de transformatie opgenomen. Dit zijn:

1. We willen meer inzetten op preventie en lichte, laagdrempelige ondersteuning
2. We investeren in vroegsignalering
3. We zetten in op normalisering
4. De mens staat centraal
5. De effectiviteit en efficiëntie van de inzet in het sociaal domein worden verbeterd
6. De toegankelijkheid van de voorzieningen op het gebied van preventie, welzijn en zorg verbetert
7. We investeren in versterking van de samenkracht in Vlaardingen
8. We werken nauw samen met onze partners en vergroten de betrokkenheid van inwoners en ervaringsdeskundigen.

Door meer in te zetten op preventie, vraaggericht welzijnsaanbod, vroegtijdige signalering van belemmeringen of problematiek en het bieden van lichte ondersteuning willen we het beroep op (zwaardere) ondersteuning en zorg zoveel mogelijk voorkomen. Voor inwoners die ondersteuning of zorg nodig hebben willen we borgen dat deze van goede kwaliteit, passend en tijdig beschikbaar is.

De beweging die we met de transformatie willen maken kunnen we niet alleen realiseren. We willen graag samen met inwoners en partners investeren in een aanpak die bevordert dat inwoners goed voor zichzelf en elkaar kunnen zorgen, naar elkaar omkijken, zich kunnen ontplooien en (naar vermogen) mee kunnen doen in de samenleving. We gaan onder meer experimenteren met diverse vernieuwende aanpakken en zetten daarbij in op:

• versterking van de sociale basis in buurten en wijken
• bestaanszekerheid en armoede
• psychische en sociale problematiek
• dubbele vergrijzing

Dit alles met als doel een (kwalitatief goed en betaalbaar) toekomstbestendig aanbod binnen het sociaal domein te realiseren.

Het programma transformatie sociaal domein heeft een meerjarig karakter. Op basis van de visie Samen veranderen worden samen met onze partners tweejaarlijkse transformatieagenda's opgesteld waarin concreet wordt opgenomen waar aan gewerkt wordt. Het eerste uitvoeringsprogramma Samen veranderen 2025-2026 is in april 2025 door het college van B&W vastgesteld.

Vanuit het programma wordt ook de sturing op de resultaten van de inzet binnen het sociaal domein versterkt. We gaan meer data- en informatiegedreven werken en bouwen een monitor om de resultaten van de inspanningen te kunnen volgen en bij te kunnen sturen.

Financiering Jeugdzorg
Ondanks tijdelijke compensatie vanuit het Rijk blijft de jeugdzorg structureel kwetsbaar. Hoewel het Rijk landelijk voor 2026 en 2027 €414 miljoen extra beschikbaar stelt, betreft dit een incidentele bijdrage en verschuift het financiële ravijn naar 2028. Vanaf dat jaar worden forse bezuinigingen doorgevoerd, waaronder een eigen bijdrage en kortere trajecten – maatregelen die vooral financieel van aard zijn en de toegang tot zorg onder druk zetten. 

Daarnaast eisen gemeenten compensatie voor eerder opgelopen tekorten in 2023 en 2024, zoals geadviseerd door de commissie van Ark. De VNG heeft het kabinet een ultimatum gesteld: wordt er op Prinsjesdag geen structurele oplossing geboden, dan stappen gemeenten naar de rechter. De mogelijke rechtszaak draait om het niet-nakomen van de afspraken over kostendekkende financiering van jeugdzorgtaken, waarmee gemeenten in hun ogen onrechtmatig zijn benadeeld. 

Taakstelling Jeugdhulp
De taakstelling van € 2.467.000 op Jeugdhulp vanaf 2028 wordt gedekt door een combinatie van inverdieneffecten en beleidsmaatregelen. Door aangescherpte sturing binnen het MVS-model met een maandelijkse monitor wordt sneller bijgestuurd op inzet en kosten. Daarnaast verwachten we een remmend effect door de eigen bijdrage en kortere trajectduren. De transformatie binnen het MVS-Jeugdmodel draagt bij aan een duurzamere inzet van jeugdhulp. Tot slot kan de landelijke discussie over de reikwijdte van jeugdhulp op termijn extra ruimte bieden.

Heraansluiting jeugdzorgregio en einde contract Mevis (2029)
Vanuit de hervormingsagenda zijn gemeenten verplicht jeugdzorg gezamenlijk in te kopen. Voor Vlaardingen betekent dit naar verwachting een hernieuwde aansluiting bij de jeugdzorgregio (GRJR) na het aflopen van het contract met Mevis. Deze overgang brengt naar verwachting zowel financiële risico’s als kansen met zich mee. Het is van belang om de consequenties hiervan tijdig en integraal in beeld te brengen, zodat er waar nodig kan worden bijgestuurd en de continuïteit van jeugdhulp gewaarborgd blijft.

Maatschappelijk voorzieningenbeleid
In 2025 is het thematische omgevingsprogramma maatschappelijke voorzieningen vastgesteld (voorheen: Maatschappelijke voorzieningenbeleid). Dit omgevingsprogramma biedt kaders op het gebied van het sociaal domein bij fysieke ontwikkelingen als woningbouw of gebiedsontwikkeling. Denk hierbij aan het gewenste aantal huisartsen of buurthuizen voor elke 1000 inwoners. Met dergelijke kaders als input dragen we bij aan de leefbaarheid en bestendigheid van nieuwe gebiedsontwikkelingen.

In 2026 ligt de focus op de uitvoering en monitoring van het omgevingsprogramma. Onderdeel van deze uitvoering is het scheppen van duidelijkheid en verwachtingen in nieuwe ontwikkelingen voor zowel interne als externe partijen door het ontwikkelen van hulpmiddelen, zoals een rekentool of een routekaart voor initiatiefnemers, die daarbij kunnen ondersteunen. Daarnaast integreren we het thematische omgevingsprogramma maatschappelijke voorzieningen en de gebiedsgerichte programma’s verder en vindt er op basis hiervan verdiepend onderzoek plaats op gebiedsniveau. Tot slot starten we eind 2026 met de voorbereidingen voor de jaarlijkse evaluatie van het omgevingsprogramma. 

Huisvesting Stroomopwaarts
In 2024 is besloten dat elke gemeente de verantwoordelijkheid neemt om te zorgen voor de huisvesting van Stroomopwaarts in zijn of haar gemeente. De gemeente Vlaardingen investeert in nieuwbouw, specifiek voor Stroomopwaarts aan de George Stephensonweg. Het is de bedoeling om de kantoorfunctie en het werkleerbedrijf te centraliseren op één punt. Daarbij worden er diverse besparingen gerealiseerd in het kader van efficiëntie in de bedrijfsvoering, maar vooral op het vlak van duurzaamheid en energiebesparingen. In 2026 verwachten we een concreet voorstel aan de gemeenteraad voor te leggen.

Opdrachtbrief
Gelet op de vastgestelde bestuurlijke en financiële risico’s dat het risicoprofiel Stroomopwaarts opleverde, brachten we in 2024 met een opdrachtbrief de voor ons belangrijke prestaties en accenten voor het jaar 2026 onder de aandacht van Stroomopwaarts. We deden dit ter voorbereiding op het begrotingstraject 2026. Wij monitoren op welke manier opvolging wordt gegeven aan de opdrachtbrief ten behoeve van de Kaderbrief en begroting 2026 Stroomopwaarts. In het najaar 2025 is daar met een vervolgbrief (nu ‘kaderbrief’ genoemd) opvolging aan gegeven.

Beheersmaatregelen GR Stroomopwaarts
Vanuit gemeente is aan Stroomopwaarts gevraagd met initiatieven te komen die een bijdrage leveren aan de financiële opgave waar wij als gemeente vanaf 2026 voor staan. Stroomopwaarts heeft voorstellen opgenomen in de begroting 2026. Hiermee is een structureel ombuigingspakket van €2,6 miljoen (MVS-breed) opgenomen in de ontwerpbegroting 2026. Voor Vlaardingen betekent dit in 2026 een besparing van €1,1 miljoen op basis van de voorlopige verdeelsleutel, 41,4% van het betreffende jaar. Vanaf 2026 wordt het zorgvuldig monitoren van de implementatie van de maatregelen onderdeel van de reguliere planning & control cyclus van Stroomopwaarts richting gemeente. 

Stadsprogramma's
Vanuit het Sociaal Domein plegen we ook inzet op de stadsprogramma's Zorgzaam Vlaardingen en Nieuwe Westwijk. Deze inzet komt verderop in deze begroting terug, bij het hoofdstuk over de stadsprogramma's. In dit hoofdstuk beperken we ons dus tot de reguliere gemeentelijke inzet op het sociaal domein.

Doordecentralisatie beschermd wonen
Vlaardingen is centrumgemeente voor beschermd wonen. Dat houdt in dat Vlaardingen verantwoordelijk is voor beschermd wonen voor cliënten uit Maassluis, Vlaardingen en Schiedam. Het Rijk is al een aantal jaar voornemens om de taak beschermd wonen met de bijbehorende middelen door te decentraliseren naar alle afzonderlijke gemeenten. Dit betekent dat Schiedam en Maassluis zelf verantwoordelijk zouden worden voor beschermd wonen voor hun eigen inwoners. Het wetsvoorstel hiervoor is echter al een aantal keer uitgesteld. In mei 2025 maakte het Rijk bekend dat ook de voorgenomen ingangsdatum van 1 januari 2026 niet haalbaar bleek. Er is nog geen nieuwe geplande ingangsdatum. In aanloop naar deze doordecentralisatie zijn we in MVS-verband al bezig met de voorbereidingen hierop.

Wijkteams 0-100 – Toekomstscenario kind- en gezinsbescherming 
Het Toekomstscenario kind- en gezinsbescherming is een gezamenlijk programma van de ministeries J&V en VWS en de VNG. De jeugdbescherming moet effectiever en slimmer worden georganiseerd. In het Toekomstscenario voor kind- en gezinsbescherming worden verschillende ontwikkelingen verwacht. Dit omvat strengere wetgeving en beleid gericht op de rechtsbescherming van ouders en jeugdigen, evenals preventieve maatregelen en vroegtijdige interventie om risico's te verminderen. We willen lering trekken uit landelijke proeftuinen, waar gezinnen steeds één aanspreekpunt hebben. In het toekomstscenario wordt gesproken over de inrichting van lokale teams. Samen met Mevis kijken we hoe we de inrichting van deze stevige lokale teams kunnen inbedden in de huidige opzet van de wijkteams. 

Hervormingsagenda Jeugd
De Hervormingsagenda Jeugd bevat een aantal maatregelen waarmee Rijk en gemeenten jeugdhulp kwalitatief goed en betaalbaar willen houden. Op landelijk, regionaal en lokaal niveau wordt gewerkt aan de uitvoering hiervan. De Tweede Kamer heeft inmiddels de Wet Verbetering Beschikbaarheid Jeugdzorg aangenomen. Deze wet schrijft voor dat gemeenten regionaal samenwerken bij de inkoop van specialistische jeugdzorg, om de beschikbaarheid van deze schaarse vormen van zorg te verbeteren. Voor de MVS-gemeenten betekent dit dat wij ons opnieuw moeten aansluiten bij de GRJR.

Het demissionaire kabinet kondigde daarnaast aan aanvullende beheersmaatregelen te nemen om de houdbaarheid van het stelsel te waarborgen. Zo wordt gewerkt aan een wetsvoorstel voor de invoering van een eigen bijdrage voor jeugdhulp. Ook worden maatregelen voorbereid om meer te sturen op de trajectduur en zorgintensiteit van jeugdhulp. Deze moeten bijdragen aan meer passende en doelgerichte inzet van hulp, met oog voor gezinnen in kwetsbare situaties. Zolang wetgeving ontbreekt, blijven de financiële kaders voor gemeenten onduidelijk. In de paragraaf over het financieel meerjarenperspectief hieronder gaan we nader op dit onderwerp in.

Participatiewet in Balans
De wijzingen van de Participatiewet (in Balans) zijn in de Tweede Kamer vastgesteld en ter besluitvorming aangeboden aan de Eerste Kamer. De verwachting medio 2025 is dat de val van het kabinet niet voor vertraging zorgt voor besluitvorming door de Eerste Kamer. De wetswijzigingen worden stapsgewijs ingevoerd. De wijzigingen hebben betrekking op het zogenoemde spoor 1 van de Participatiewet. Spoor 2 van de Participatiewet in Balans richt zich op een fundamentele herziening van de wet. Dit spoor gaat verder dan kleine aanpassingen en kijkt naar de basisprincipes van de wet, zoals: 

1. Een realistisch mensbeeld en ondersteuning van intrinsieke motivatie.
2. Een passend perspectief op participatie, waarbij niet iedereen per se naar werk wordt geleid.
3. Een toereikend sociaal minimum en een begrijpelijk vangnet. 

Wet handhaving Sociale Zekerheid
De Wet handhaving Sociale Zekerheid is een nieuwe wet, die vermoedelijk ook per 1 januari 2026 in gaat. Deze nieuwe wet bepaalt dat er bij handhaving meer moet worden uitgegaan van vertrouwen. De wet biedt de mogelijkheid om passend te reageren op een overtreding door een waarschuwing, een al dan niet voorwaardelijke boete of af te zien van een straf. De Regionale Koers Handhaving wordt op basis van deze nieuwe wet herzien, zodat deze in 2026 kan worden geïmplementeerd.

Spreidingswet
In 2024 is de Spreidingswet in werking getreden. Deze wet bepaalt voor elke gemeente in Nederland het aantal plaatsen dat deze gemeente moet bieden voor de opvang van asielzoekers. Zo lang de Spreidingswet van kracht is, blijft Vlaardingen deze uitvoeren.

Gezondheid
In 2026 blijven wij deelnemen aan het Regionaal Integraal Gezondheidsakkoord (RIGA). Binnen het RIGA werken zestig organisaties in het zorg- en sociaal domein, waaronder acht gemeenten, samen aan een zorgbestendige toekomst en een regio waar inwoners gezond en prettig kunnen leven. In 2025 is onder leiding van het programmabureau van het RIGA een Transformatieplan opgesteld waarin diverse interventies zijn opgenomen die bijdragen aan deze doelen. Voor de uitvoering van het plan zijn voor de periode 2025-2027 transformatiemiddelen aangevraagd bij het Rijk. Bij toekenning van de middelen door het Rijk is tot en met 2027 financiële dekking voor de uitvoering van het Transformatieplan.

Momenteel is er landelijk veel ontwikkeling over het Aanvullend Zorg en Welzijn Akkoord (AZWA) wat het Integraal Zorgakkoord (IZA) moet gaan opvolgen. In dit AZWA worden meerjarige afspraken gemaakt over de doelen van het IZA. Met dit (indien definitief) AZWA kunnen we de verbinding zorg en sociaal domein verder verstevigen op onder andere de gebieden mentale gezondheid, de dubbele vergrijzingen in onze regio en valpreventie. 

Financiële ontwikkelingen 
De nieuwe beleidsmatige ontwikkelingen met financiële consequenties worden in onderstaande tabel weergegeven:

In het programma sociaal domein zijn een tweetal stelposten opgenomen naar aanleiding van de verwerking van de meicirculaire 2025. In de meicirculaire is de gemeente (wederom) gekort op jeugdzorg met de aankondiging van een tweetal maatregelen die het rijk wil nemen om de kosten op jeugdzorg te beperken. De provincie staat een budgettair neutrale verwerking toe omdat aannemelijk is dat het realiseren van deze uitwerking en wetgeving onder de verantwoordelijkheid van het Rijk valt. Het gaat om de volgende stelposten:

De komende jaren zijn er in dit programma geen investeringen gepland.